1944.godina| Hronologija ratnih događaja vezanih za zloglasnu Handžar diviziju

Iz hronologije ratnih događaja vezanih za zloglasnu Handžar diviziju iz 1944-te godine, otkrit se može iz više događaja njihova bliska ratna suradnja sa četnicima protiv Titovih Partizana.

 Februar. 1944 - Na prostoriju Vinkovci-Ruma prebačena iz Šlezije nemačka 13. SS divizija -Handžar- radi dejstva protiv jedinica NOV i PO Vojvodine u Sremu, a potom i u Bosni.

17. 2. 1944 - U s. Lipovcu (kod Šida) manji delovi nemačke 13, SS divizije -Handžar- i dva bataljona domobranske Sremske brigade sa pravca s. Vrbanje iznenada napali 1. bataljon 2. sremskog NOP odreda. U oštrim uličnim borbama neprijatelj je proteran iz s. Lipova ka kapeli Sv. Luka, gde je na obali r. Spačve uspeo da se zadrži i utvrdi. Gubici neprijatelja: 8 mrtvih i 12 ranjenih, a gubici jedinica NOVJ: 1 mrtav i 16 ranjenih boraca.

Mart. 1944 - U selima Dragaljevcu, Čađavici i Zabrđu (kod Bijeljine) jedinice nemačke 13. SS divizije -Handžar- zaklale oko 300 osoba, većinom žena i dece.

10. 3. 1944 - Jedinice nemačke 13. SS divizije -Handžar-, ustaško-domobranske i nemačke posade iz Vinkovaca i Srem. Mitrovice i delovi domobranske rečne flotile otpočeli trodnevnu ofanzivnu akciju s ciljem da okruže i unište jedinice NOV i PO Vojvodine na području: s. Lipovac (kod Šida), s. Morović, Srem. Rača i s. Jamena. Glavni štab NOV i PO za Vojvodinu. 4. vojvođanska NOU brigada, 1. bataljon 6. vojvođanske NOU brigade i 2. sremski NOP odred izbegli su neprijateljski udar i povukli se ka r. Savi, gde su se u rejonu s. Jamene i Srem. Rače noću prebacili u istočnu Bosnu. Ozlojeđen neuspehom, neprijatelj je počinio zločine: delove bosutskih sela pretvorio u zgarišta i ruševine; na zverski način ubio u s. Batrovcima 26, u s. Moroviću oko 100, u Srem. Rači oko 370, u s. Bosutu preko 200 i u s. Jameni oko 50 ljudi, žena i dece; rušenjem brane na r. Bosutu poplavio veliki kompleks plodnog zemljišta.

14. 3. 1944 - Iz Brčkog prema s. Čeliću, po forsiranju r. Save, nemačka 13. SS divizija -Handžar- otpočela napad na 16. i 36. udarnu diviziju NOVJ u istočnoj Bosni.

14. 3. 1944 - Na položajima Brezovo Polje - Bos. Rača (kod Brčkog) jedinice 16. udarne divizije NOVJ vodile odbrambenu borbu protiv jedinica nemačke 13. SS divizije -Handžar-. U toku dana neprijatelj je prodro u s. Čelić.

17. 3. 1944 - Jedinice nemačke 13. SS divizije -Handžar- zauzele Bijeljinu i Jan ju. odakle se povukle jedinice 16. i 36. udarne divizije NOVJ.

17. 3. 1944 - Na odseku s. Čelić - s. Dubravice (kod Brčkog) 36. udarna divizija NOVJ izvršila udar u desni bok nemačke 13. SS divizije -Handžar-. Zbog toga je popustio pritisak neprijatelja na delove 16. udarne divizije NOVJ na položajima s. Zagoni, s. Zabrđe i s. Koraj.

18. 3. 1944 - Po forsiranju r. Save, nemačka 13. SS divizija -Handžar- obrazovala mostobran na liniji Bijeljina - s. Koraj - s. Čelić - Brčko. Ovde su je 16. i 36. udarna divizija NOVJ zadržavale do 12. aprila.

18. 3. 1944 - U rejonu s. Zabrđa (na putu Bijeljina-Čelić) 2. vojvođanska udarna brigada 16. udarne divizije NOVJ vodila oštru borbu protiv delova nemačke 13. SS divizije -Handžar- iz s. Koraja i Bijeljine i onemogućila im međusobno spajanje. Neprijatelju su naneti gubici od oko 120 mrtvih. Brigada je takođe imala velike gubitke.

18. 3. 1944 - Kod s. Koraja (blizu Brčkog) 1. vojvođanska udarna brigada 16. udarne divizije NOVJ izvršila napad na položaje jedinica nemačke 13. SS divizije -Handžar-, ali ni posle nekoliko uzastopnih juriša nije zauzela s. Koraj. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od oko 100 mrtvih i ranjenih. Brigada je imala 84 mrtva, ranjena i nestala borca.

April. 1944 - Delovi nemačke 13. SS divizije -Handžar- zapalili i porušili s. Bosut (kod Srem. Rače).

1. 4. 1944 - Sa prostorije Čelić-Koraj-Bijeljina otpočela ofanzivna dejstva nemačke 13. SS divizije -Handžar-, četnika i zelenokadrovaea protiv 36. divizije NOVJ u cilju proboja na pl. Majevicu i ovladavanja komunikacijom Tuzla-Brčko. Te borbe su trajale do 8. aprila. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od oko 170 izbačenih vojnika iz stroja, a 36. divizija je imala 35 poginulih i 55 ranjenih boraca.

12. 4. 1944 - S pravca s. Koraja nemačka 13. SS divizija -Handžar- izvršila opšti napad na 16. i 36. udarnu diviziju NOVJ i odbacila ih ka pl. Jelici.

13. 4. 1944 - Štab 3. udarnog korpusa izdao naređenje da se 16. i 36. udarna divizija NOVJ prebace preko komunikacije Tuzla-Zvornik na prostoriju Birač-Srebrenica da bi izbegle eventualno okruženje od strane nemačke 13. SS divizije -Handžar- i domobranske 3. lovačke brigade na prostoriji pl. Jelice, a da na pl. Majevici i dalje ostane 38. udarna divizija NOVJ.

13. 4. 1944 - Otpočelo nastupanje domobranske 3. lovačke brigade iz Tuzle prema pl. Jelici u cilju sadejstva sa snagama nemačke 13. SS divizije -Handžar- koje su nadirale iz Posavine i Semberije ka pl. Majevici. Time su snage 16. i 36. udarne divizije NOVJ dovedene u vrlo tešku situaciju.

20. 4. 1944 - Delovi nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen-, 13. SS divizije -Handžar- i domobranske 3. lovačke brigade, napadom s linije r. Spreča-Kladanj posle dvodnevnih borbi odbacili 36. udarnu diviziju NOVJ i osujetili pripreme za prelaz 16. i 17. udarne divizije 3. udarnog korpusa NOVJ preko r. Drine.

27. 4. 1944 - Domobranska 3. lovačka brigada, ojačana jednim bataljonom nemačke 13. SS divizije -Handžar-, zauzela Sekoviće a zatim produžila ka Vlasenici.

27. 4. 1944 - Dva bataljona nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- preduzeli nastupanje iz Rogatice i Sokolca ka Srebrenici i Vlasenici da bi u sadejstvu sa delovima nemačke 13. SS divizije -Handžar- sprečili prelaz 16. i 17. udarne divizije NOVJ u Srbiju.

4. 5. 1944 - Delovi 16. udarne divizije NOVJ zauzeli Kladanj koji su branili mesni milicijski bataljon i jedna četa nemačke 13. SS divizije -Handžar-. Neprijateljski gubici: oko 30 mrtvih, 20 ranjenih i 5 zarobljenih. Gubici jedinica NOVJ: 13 mrtvih i 26 ranjenih boraca.

5. 5. 1944 - VŠ NOV i POJ ponovo naredio Štabu 3. udarnog korpusa NOVJ da dve divizije najhitnije uputi u Srbiju kao pomoć 2. proleterskoj udarnoj i 5. udarnoj diviziji koje su u to vreme vodile teške borbe na pl. Medvedniku i pl. Maljenu. [VŠ NOV i POJ uputio je 21. aprila prvo naređenje. Na osnovu toga je štab 3. udarnog korpusa NOVJ odredio 16. i 17. udarnu diviziju da forsiraju Drinu između Bajine Bašte i s. Drinjače. Međutim, kad je trebalo izvesti prelaz, delovi nemačke 13. SS divizije su izveli napad i privremeno omeli Štab 3. udarnog korpusa NOVJ u sprovođenju naređenja VŠ NOV i POJ.]

6. 5. 1944 - Iz rejona Kladnja otpočeo marš 16. udarne divizije NOVJ ka određenom odseku prelaza r. Drine (Bajina Bašta - s. Fakovići), radi pružanja pomoći 2. proleterskoj i 5. udarnoj diviziji NOVJ u borbama u Srbiji. Sutradan su je delovi nemačke 13. SS divizije -Handžar- i 7. SS divizije -Princ Eugen- odbacili iz rejona s. Milića (kod Vlasenice) u polazni rejon.

18. 5. 1944 - Kod Okresanice (na pl. Majevici) delovi (oko 450 vojnika) nemačke 13. SS divizije -Handžar- napali na dva bataljona 1. udarne brigade 16. udarne divizije NOVJ. Borba je trajala ceo dan. Neprijatelj je odbijen u s. Srebrenik uz gubitke od oko 60 mrtvih. Brigada je imala 30 mrtvih i ranjenih.

29. 5. 1944 - Delovi četničkog Trebinjskog korpusa iz Stoca i Nevesinjskog korpusa iz Nevesinja i Gacka, oko tri bataljona nemačke 369. legionarske divizije i jedna četa 13. SS divizije -Handžar- počeli napad na 29. udarnu diviziju NOVJ u istočnoj Hercegovini. Dok su Južnohercegovački i Severnohercegovački NOP odredi i 10. i 11. hercegovačka udarna brigada sprečavali dublje prodore, dotle su 12. hercegovačka i 2. dalmatinska udarna brigada Primorske operativne grupe 2. udarnog korpusa NOVJ napadom na četnički garnizon u Bileći prisilile neprijatelja na pregrupisavanje. Time je 29. udarnoj diviziji NOVJ omogućeno da neprijateljske kolone odbaci u polazne garnizone. Divizija je u petodnevnim borbama imala 22 mrtva, 16 ranjenih i oko 20 nestalih boraca, a gubici neprijatelja procenjeni su na preko 200 vojnika izbačenih iz stroja.

4. 6. 1944 - U duhu opšte direktive VŠ NOV i POJ, Štab 3. udarnog korpusa NOVJ izdao zapovest da 16, 36. i 38. udarna divizija pređu u napad protiv nemačke 13. SS divizije -Handžar- i ustaško-domobranskih jedinica i oslobode Majevicu, Posavinu i Semberiju, pa time pomognu 1, 5. i 8. korpusu NOVJ koji su posle nemačkog vazdušnog desanta na Drvar vodili teške borbe protiv nemačkih snaga u zapadnoj Bosni i Dalmaciji.

6. 6. 1944 - Sa linije s. Capardi - s. Osmaci - s. Prnjavor, u tri napadne kolone otpočelo nastupanje jedinica 3. udarnog korpusa NOVJ ka pl. Majevici, protiv nemačke 13. SS divizije -Handžar- i ustaško-domobranskih jedinica. Cilj im je bio da olakšaju položaj 1, 5. i 8. korpusa NOVJ koji su, posle nemačkog vazdušnog desanta na Drvar, vodili teške borbe protiv nemačkih snaga u zapadnoj Bosni i severnoj Dalmaciji.

9. 6. 1944 - U borbi protiv jedinica nemačke 13. SS divizije -Handžar- i četnika, 16. udarna divizija NOVJ, u sadejstvu sa delovima 38. divizije NOVJ, zauzela Zajednicu (tt 443), a zatim, posle sedmočasovne borbe i s. Lopare. Neprijatelj je imao oko 350 mrtvih i više ranjenih. Plen: 8 topova, 15 minobacača, 13 p. mitraljeza, 14 radio-stanica, 60 vozila i dr.

10. 6. 1944 - Uz jaku podršku avijacije i tenkova, nemačka 13. SS divizija -Handžar- protivnapadom odbacila 16. udarnu diviziju NOVJ i zauzela s. Lopare.

19. 6. 1944 - Posle dvodnevne borbe 16. udarna divizija NOVJ zauzela neprijateljska uporišta duž železničke pruge Olovo-Zavidovići: s. Hrge, s. Vozuću, s. Ribnicu i ž. st. Stjepin Han. Ta uporišta je branio nemački policijski bataljon i manji broj nemačkih vojnika iz 13. SS divizije -Handžar-. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od 56 mrtvih, većeg broja ranjenih i 15 zarobljenih. Gubici 16. udarne divizije: 11 mrtvih i 18 ranjenih boraca.

6. 7. 1944 - Na prostoriji Crkvište-Rakitnjača (kod Srem. Rače) 1. bataljon 7. vojvođanske NOU brigade vodio borbu protiv delova nemačke 13. SS divizije -Handžar-. Poginulo je preko 20 nemačkih vojnika i više ih je ranjeno.

17. 7. 1944 - Iz Tuzle, Zvornika i Kladnja otpočeo koncentričan napad nemačke 7. SS -Princ Eugen- i 13 SS divizije -Handžar-, 12. ustaške brigade, domobranske 8. brigade i četničkog Majevičkog i Ozrenskog korpusa ka Sekovićima u cilju razbijanja 3. i 12. udarnog korpusa NOVJ, zauzimanja slobodne teritorije u istočnoj Bosni i sprečavanja prodora glavnih snaga NOVJ u Srbiju. Posle desetodnevnih borbi neprijatelj je imao oko 1170 izbačenih iz stroja. Gubici delova 3. udarnog korpusa: 51 mrtav i 101 ranjen borac, a 12. udarni korpus je imao osetne gubitke. Zaplenjeno: 3 topa, 7 p. mitraljeza, 50 pušaka, 3 radio-stanice i 35 konja s komorom.

20. 7. 1944 - Nemačka 13. SS divizija -Handžar- i četnici, posle trodnevnih borbi, odbacili 36. udarnu diviziju 12. udarnog korpusa NOVJ iz doline r. Spreče i ušli u Sekoviće Delovi 27. i 16. udarne divizije NOVJ otpočeli protivnapade (koji su završeni 23. jula), ali mesto nisu zauzeli. Zbog toga neuspeha Štab 3. udarnog korpusa NOVJ odlučio je da svoje jedinice prebaci na pl. Javor, odakle će dejstvovati prema Kladnju i Vlasenici, a da se 12. udarni korpus NOVJ prebaci na levu obalu r. Krivaje, s tim da deo snaga uputi ka r. Bosni radi prihvata 6. proleterske divizije -Nikola Tesla- i 11. udarne divizije NOVJ.

29. 7. 1944 - Trideset osma udarna divizija NOVJ zauzela Kladanj koji su branili ustaše i delovi nemačke 13. SS divizije -Handžar-.

29. 7. 1944 - Treća udarna brigada 36. udarne divizije NOVJ zauzela Olovo koje su branili ustaše i delovi nemačke 13. SS divizije -Handžar-. Uništila je lokomotivu i više vagona.

Avgust. 1944 - Kod Vlasenice 11. udarna divizija NOVJ razbila jedan bataljon 28. puka nemačke 13. SS divizije -Handžar-. Neprijatelj je imao oko 180 mrtvih i ranjenih.

Avgust. 1944 - Sa prostorije Vlasenica-Sekovići otpočelo povlačenje snaga nemačke 13. SS divizije -Handžar- na prostoriju Majevice, Posavine i Semberije.

3. 8. 1944 - Iz Vareša, s. Ribnice, Kladnja i Olova jedinice nemačke 7. SS divizije -Princ Eugen- i 13. SS divizije -Handžar-, 1. i 11. ustaške brigade, domobranske 8. brigade i četničkog Romanijskog i Ozrenskog korpusa prešle u napad protiv jedinica 3. i 12. udarnog korpusa NOVJ. Najžešće borbe vođene su kod Vareša i s. G. i D. Vijake. Tim napadima otpočela je durmitorska operacija u istočnoj Bosni. Neprijatelj je pretrpeo gubitke od oko 60 mrtvih.

4. 8. 1944 - U rejonu Vlasenice 38. i 27. udarna divizija 3. udarnog korpusa NOVJ probile se kroz raspored ojačane nemačke 13. SS divizije -Handžar- i iz rejona pl. Konjuha izvukle se na pl. Javornik. Gubici neprijatelja: oko 100 mrtvih i 60 ranjenih.

15. 8. 1944 - Posle dvodneviih borbi protiv delova nemačke 13. SS divizije -Handžar-, 11. udarna divizija NOVJ forsirala r. Spreču u rejonu s. Đobošnice i probila se na pl. Konjuh, gde je stupila u vezu s jedinicama 3. udarnog korpusa NOVJ.

16. 8. 1944 - Na prostoriji između komunikacija Tuzla-Zvornik, Srebrenica-Vlasenica i Han-Pijesak-Kladanj nemačka 13. SS divizija -Handžar-, delovi 7. SS divizije -Princ Eugen-, ustaše i četnici izvršili napad na jedinice 3. udarnog korpusa NOVJ. Posle oštrih trodnevnih borbi 38. udarna divizija se povukla na desnu obalu r. Drinjače (na liniju Bačkovac-Stolice) a 27. udarna divizija u rejon s. Milića.

22. 8. 1944 - Nastupajući iz Srebrenice, delovi nemačke 13. SS divizije -Handžar- i ustaše (jačine oko 900 vojnika) zauzeli s. Miliće (kod Vlasenice), gde su se nalazili delovi 27. udarne divizije NOVJ.

1. 9. 1944 - U dolini r. Spreče 27. udarna divizija 3. udarnog korpusa NOVJ otpočela napad protiv delova nemačke 13. SS divizije -Handžar- i četničkih i ustaških jedinica. U borbama, do 18. septembra, ona je oslobodila dolinu r. Spreče sa gradovima Tuzlom i Zvornikom.

4. 9. 1944 - Jedinice 11. udarne divizije NOVJ izvršile napad na delove nemačke 13. SS divizije -Handžar- u s. Srebreniku (kod Gračanice). Posle dvodnevne borbe uporište nije zauzeto zbog jakog otpora neprijatelja.

5. 9. 1944 - Delovi 38. udarne divizije 3. udarnog korpusa NOVJ otpočeli dvodnevni napad na s. Srnice (kod Gračanice), koje su branile jedinice nemačke 13. SS divizije -Handžar- i četnici. I pored osvajanja spoljnih uporišta, selo nije zauzeto zbog jakog otpora i zbog pristizanja pojačanja. Neprijatelj je imao 23 poginula, 40 ranjenih i 2 zarobljena. Gubici delova 38. divizije: 8 mrtvih i 13 ranjenih boraca.

11. 9. 1944 - Jedinice 38. udarne divizije 3. udarnog korpusa NOVJ razbile delove nemačke 13. SS divizije -Handžar- i četnike kod s. G. Škugrića (blizu Modriče) i ustaško-četničku kolonu kod s. Čardaka (na putu Gradačac-Čardak) i nanele im gubitke od 25 mrtvih i 30 ranjenih, uz sopstvene gubitke od 6 mrtvih, 3 ranjena i 7 nestalih boraca.

13. 9. 1944 - U pokretu za Moslavinu 38. udarna divizija 3. udarnog korpusa NOVJ zauzela Modriču, u kojoj su se branili delovi 13. SS divizije -Handžar-, ustaše i četnici. Gubici neprijatelja: 20 mrtvih, 20 ranjenih i 5 zarobljenih vojnika.

14. 9. 1944 - U rejonu s. Živinica (kod Tuzle) na stranu 16. muslimanske udarne brigade 27. udarne divizije NOVJ prešlo 112 vojnika iz nemačke 13. SS divizije -Handžar-

17. 9. 1944 - Posle dvočasovne borbe glavnina 27. udarne divizije 3. udarnog korpusa NOVJ oslobodila Tuzlu, koju su branili delovi 13. SS divizije -Handžar- i ustaška 10. posadna brigada. Gubici neprijatelja: 150 mrtvih i ranjenih i 500 zarobljenih. Zaplenjeno: 10 vagona hrane i dosta ratne opreme.

19. 9. 1944 - VŠ NOV i POJ naredio Štabu 3. udarnog korpusa NOVJ da razvije ofanzivu prema Semberiji i Posavini, jer je obavešten da nemačka 13. SS divizija -Handžar- odlazi sa područja toga korpusa. Ujedno ga je obavestio da će se 28. udarna divizija NOVJ preko r. Bosne prebaciti na odsek Modriča - pl. Trebovac.

20. 9. 1944 - Na odseku Gračanica - s. Srnica 38. udarna divizija 3. udarnog korpusa NOVJ vodila žestoke borbe protiv ustaša, delova 13. SS divizije -Handžar-, muslimanske milicije i četnika. Borbe su trajale do 30. septembra.

3. 10. 1944 - Sedamnaesta, majevička udarna brigada 38. udarne divizije NOVJ izvršila napad na s. Srebrenik (kod Gračanice), koji je branio jedan bataljon 13. SS divizije -Handžar- i četnici. Neprijateljski gubici: 12 mrtvih, 30 ranjenih i 30 zarobljenih četnika.

3. 10. 1944 - Dva bataljona 17 (slavonske) brigade 28. udarne divizije NOVJ zauzeli Janju, koju je branila jedna četa iz 13. SS divizije -Handžar- i muslimanska milicija.

10. 10. 1944 - U rejonu s. Vakufa i s. Božića (kod Tuzle) delovi nemačke 13. SS divizije -Handžar- (oko 200 vojnika) izvršili napad na delove 21. istočnobosanske udarne brigade 38. udarne divizije NOVJ. Posle oštre borbe neprijatelj je, protivnapadom, odbačen prema s. Čeliću, uz gubitke od 4 mrtva i 15 ranjenih. Gubici 21. brigade: 2 mrtva i 4 ranjena borca.

11. 10. 1944 - U rejonu s. Brđana i s. Žabara (kod Tuzle) delovi nemačke 13. SS divizije -Handžar-, jačine 500 vojnika, uz podršku artiljerije, napali delove 21. istočnobosanske brigade 38. divizije NOVJ. Posle oštre borbe neprijatelj je odbačen na liniju Strnča - s. Pantići, odakle se pred veče povukao u s. Čelić. Neprijatelj je imao 25 izbačenih iz stroja. Gubici 21. brigade: 1 mrtav, 3 ranjena i 3 nestala borca.

12. 10. 1944 - U rejonu s. Žabara i s. Brđana (kod Tuzle) delovi nemačke 13. SS divizije -Handžar- (jačine oko 350 vojnika) i četnici, uz artiljerijsku podršku, napali 21. istočnobosansku udarnu brigadu. 38. udarne divizije NOVJ i posle oštre borbe odbacili je na liniju Stublić - Velike njive - s. Visori. Neprijateljski gubici: 30 izbačenih iz stroja. Brigada je imala 20 izbačenih iz stroja.

17. 10. 1944 - Dvadeset prva istočnobosanska udarna brigada 38. udarne divizije NOVJ napala na delove nemačke 13. SS divizije -Handžar- i ustaše u s. Čeliću. Uporište nije zauzeto zbog jakog otpora neprijatelja podržanog artiljerijom. Neprijateljski gubici: 15 mrtvih i 25 ranjenih, a gubici brigade: 3 mrtva i 14 ranjenih boraca.

29. 10. 1944 - Kod s. Muslimanskog Maoča (između Tuzle i Brčkog) 700 vojnika iz nemačke 13. SS divizije -Handžar-, sa naoružanjem i sa 17 motornih vozila, predalo se 18. istočnobosanskoj (hrvatskoj) brigadi 38. udarne divizije NOVJ.

31. 10. 1944 - Posle petnaestodnevnih borbi na odseku s. Srebrenik - Gradačac jedinice 38. udarne divizije 3. udarnog korpusa NOVJ primorale delove 13. SS divizije -Handžar- da napuste ova uporišta i da se povuku na liniju Brčko - s. Čelić - s. Koraj - Bijeljina - Janja - Zvornik. Neprijatelj je imao oko 100 izbačenih iz stroja i oko 45 zarobljenih vojnika.

13. 11. 1944 - Delovi 33. divizije NOVJ zauzeli s. Šumećane (kod Ivanić-Grada), gde se branilo oko 300 vojnika iz nemačke 13. SS divizije -Handžar-.

23. 11. 1944 - Delovi 33. divizije NOVJ izvršili neuspeo napad na oko 700 vojnika iz nemačke 13. SS divizije -Handžar- u s. Lupoglavu (kod Ivanić-Grada).